Có 91 tuyến quốc lộ (QL) trên cả nước, hầu hết các tuyến QL này đều đi qua các trung tâm đô thị. Điển hình như QL1 chạy dọc đất nước từ Hữu Nghị Quan đến mũi Cà Mau nối liên 30 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, thì chỉ tính với các khu dân cư là trung tâm tỉnh lỵ, huyện lỵ, chiều dài tuyến nằm trong khu dân cư tới trên 500km, chiếm 24% tổng chiều dài toàn tuyến.

Chính đặc điểm này đã làm giảm năng lực giao thông của các tuyến đường bộ quốc gia, đồng thời làm gia tăng tình trạng mất ATGT. Chính vì vậy, Nhà nước đã phải bỏ rất nhiều tiền đầu tư xây dựng các tuyến đường mới, đi vòng tránh các thành phố, thị trấn đông dân cư, nhằm tách riêng giao thông quá cảnh trên quốc lộ khỏi giao thông nội bộ các khu dân cư lớn. Số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy: Đã có tới 36 tỉnh, thành phố có các tuyến quốc lộ đi qua khu đô thị đã được đầu tư xây dựng các đoạn tuyến tránh, chiếm tỉ lệ 56,25%.

Tuyến QL1A đi qua 30 tỉnh thành phố, qua trên 100 khu đô thị, khu dân cư, đã được đầu tư xây dựng các đoạn tuyến tránh tại 25 tỉnh, chiếm 83,33%. Chỉ còn các tỉnh Khánh Hòa, TP Hồ Chí Minh, Tiền Giang, Cần Thơ và Cà Mau là chưa có tuyến tránh, trong đó QL1A không đi qua trung tâm tỉnh Khánh Hòa, Tiền Giang và Cà Mau. Như vậy về cơ bản, QL1A đã xây dựng xong các tuyến tránh.

Theo báo cáo của Cục ĐBVN, hiện nay hầu hết các tuyến tránh đều đang bị đô thị hóa, địa hình khu vực tuyến đi qua thay đổi nhanh chóng. Nhiều tuyến, chính quyền địa phương tiếp tục mong muốn tận dụng hệ thống QL sẵn có để quy hoạch khu dân cư, khu thương mại dịch vụ, trường học, bệnh viện bám dọc sát 2 bên tuyến tránh.

Đơn cử trên tuyến tránh qua TP Phan Thiết, tổng chiều dài chỉ hơn 6km nhưng tồn tại tới 4 giao lộ phải bố trí đèn tín hiệu giao thông. Ngoài ra còn hình thành 15 đường ngang dân sinh, công nghiệp, dịch vụ đấu nối vào QL. Tình trạng này vẫn tiếp tục gia tăng. Trong thời gian 5 năm (2000-2005) trên tuyến đã hình thành 6 điểm đen phải tiến hành các biện pháp xử lý. Rõ ràng là nếu không có biện pháp khắc phục kịp thời và kiên quyết thì việc đầu tư xây dựng các tuyến tránh là không đạt được mục đích ban đầu, không phải phục vụ cho mục tiêu giao thông mà là cho đô thị hóa.

Tình trạng hiện nay là Nhà nước và Bộ GTVT cứ đầu tư các tuyến tránh, các địa phương cứ xây dựng quy hoạch riêng của mình. Tình trạng này cần phải chấm dứt thì mới có thể giải quyết được vấn đề đô thị hóa tuyến tránh và đô thị hóa các tuyến QL. Trong cuộc họp của Bộ GTVT để chỉ đạo giải quyết vấn đề này, Bộ trưởng Hồ Nghĩa Dũng giao các cơ quan chức năng của Bộ xây dựng quy chế đầu tư và quản lý các tuyến tránh.

Theo đó, thì đối với các tuyến tránh sẽ được xây dựng trong thời gian tới, phương thức đầu tư là: Bộ GTVT đầu tư xây dựng QL, địa phương xây dựng quy hoạch. Quy hoạch phải có đường gom dân sinh, có các điểm đấu nối vào QL. Địa phương phải đầu tư xây dựng đường gom dân sinh. Đô thị hóa phải nằm trên các trục đường gom dân sinh. Việc xây dựng tuyến tránh chỉ bắt đầu khi địa phương xây dựng được quy hoạch này và thỏa thuận thống nhất với Bộ GTVT.

Đối với các đoạn tuyến tránh hiện đang khai thác, địa phương cần kiên quyết giải tỏa các vi phạm trong hành lang ATĐB, khẩn trương xây dựng hệ thống đường gom 2 bên, quy hoạch các điểm đấu nối vào quốc lộ theo đúng tiêu chí quy định và sớm thống nhất với Bộ GTVT.